برگزاری چهارمین وبینار از سلسله نشست‌های توانمندسازی زنان

 

 

 

چهارمین وبینار از سلسله نشست‌های توانمندی سازی زنان با موضوع: صنایع دستی، هنرهای سنتی و گردشگری توسط پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا (س) و با همکاری مراکز اجرایی، دانشگاهی، ملی و بین المللی مورخ 19 بهمن 1399 در فضای مجازی و با بخش زنده در آپارات دانشگاه الزهرا(س) برگزار شد. در این وبینار صاحبنظران به صورت مجازی سخنرانی داشتند:
سرکار خانم ویدا توحدی مدیرکل آموزش و ترویج صنایع دستى و هنرهاى سنتى و معاونت صنایع دستى و هنرهاى سنتى کشور در خصوص راه هاى حفظ حقوق معنوى هنرمندان و فعالان زن صنایع دستى سخنرانی کردند. ایشان در سخنرانی خود بیان داشتند که صنایع دستی ایران یکی از پرظرفیت ترین پدیدارهای فرهنگی- تاریخی این سرزمین در زمینۀ اشتغال زایی و ترویج مبانی سبک زندگی اصیل ایرانی- اسلامی است که سده  های متوالی امکان تعالی مادی و معنوی مردمان این دیار را فراهم ساخته است. اما آنچه که در این میان حائز اهمیت فراوان است فعالیت هایی است که رشته های صنایع دستی را در عین محملی برای ترویج ارزش های معنوی، پایه  ای برای آموزش و اشتغال، کارآفرینی، درآمدافزایی و حتی ارز آوری قرار داده و به تعالی آدمیان مدد رسانده است. در ادامه ایشان بیان داشتند که در بسیاری از فرهنگ  ها و تمدن های بشری، به ویژه سرزمین تاریخی ایران، جایگاه زن به عنوان نشانه و مظهر تداوم زندگی با شاخص و ویژگی های خاص او به عنوان یک عنصر مبتکر و دارای ابداع، خلاقیت و آفرینندگی همراه بوده است. علاوه بر این، ارتباط مستقیم زنان و دختران کشورمان با دست ساخته ها و دست آفریده  ها که بعدها در طول تاریخ، صنایع دستی نامیده شده است، امری است معلوم و غیرقابل انکار، به نحوی که در آغاز و حتی هنوز، زنان با حضور 75 درصدی عمده ترین نیروی تولید صنایع دستی در ایران محسوب می شوند. بنابراین نمی توان از شأن زنان سخن راند و کلامی از صنایع دستی بر زبان نیاورد و همین شرایط حضور پررنگ زنان در حوزه تولید، مصرف و حتی توزیع صنایع دستی آن ها را نیازمند حمایت بیشتر در راستای حفاظت از حقوق معنوی این خلاقان جامعه هنری بیشتر و ملموس تر می کند. طبق گفته های ایشان یکی از ابزارهای حمایتی در راستای حفظ حقوق هنرمندان و صنعتگران، ثبت رشته های صنایع دستی بصورت عام و ثبت آثار دارای نوآوری و خلاقیت ثبت دانش سنتی و همچنین ثبت نشانه های جفرافیایی بصورت خاص می باشد.
سرکار خانم دکتر زهرا رهایی، دبیر کارگروه کارآفرینی و اشتغال معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده؛ و عضو کارگروه اقتصاد هنرهاى سنتی در خصوص نقش زنان در ایجاد ارزش پایدار در بازار صنایع دستی سخنرانی کردند: ایشان در سخنرانی خود بیان داشتند که امروزه با پیچیده¬تر شدن مناسبات انسانی، پویایی و تغییر مداوم پدیده های اجتماعی ضرورت توجه به مطالعات بین رشته ای در علوم انسانی بیش از پیش نمایان شده است. ایجاد فضای گفتگو بین صاحبنظران رشته های مختلف و بررسی ابعاد یک موضوع از منظر تخصص¬های گوناگون می تواند به جامعیت نظرات و راهبردها در حل مسایل منجر شود. طبق گفته های ایشان یکی از مهم ترین شکاف های موجود بین هنر و اقتصاد، تبیین مفهوم" ارزش" است. ارزش را می ‌توان اولین برون داد یک محصول برای مبادله در بازار دانست. با بررسی خاستگاه و ویژگی ¬های صنایع دستی و هنرهای سنتی مشخص می‌گردد که تنها ارزش اقتصادی نمی ‌تواند مبین همه ارزش ‌های نهفته در یک محصول صنایع دستی باشد. این درحالی‌ست که مبادله در بازار عموماً بر اساس ارزش اقتصادی صورت می‌پذیرد. توجه به ارزش های اجتماعی، زیست محیطی، فرهنگی جوامع محلی و هنر متعالی می تواند ارزش واقعی یک محصول صنایع دستی را مشخص کرده و بر این اساس دسته بندی یا گونه های محصول به بازار ارایه شود. این دسته بندی می ¬تواند راهبردهای مختلفی را برای عرضه محصول به دنبال داشته باشد. از جمله این راهبردها می‌توان به نقش زنان در توسعه بازار صنایع دستی مبتنی ارزش های چهارگانه داشته باشد. انعطاف پذیری، تمرکز و توجه به ظرافت‌ های هنری، خلاقیت در ایجاد تغییرات کاربردی برای محصول متناسب با نیازهای جامعه زنان، تعهد و مسؤلیت پذیری، تعدد نقش و تاثیر متقابل بر نسل¬ها، حساسیت‌ های زیست محیطی و در نهایت کارآمدی در کسب وکارهای مقیاس خرد و کوچک و خانگی در فعالیت های اقتصادی از جمله مواردی است که منجر به پایداری در بازار می شود.
در ادامه خانم آزاده یاسمن طراح و تولید کنندۀ نوآور لباس و پارچه های دست باف صنایع دستى ایرانى سخنرانی کردند: ایشان بنیان گذار برند آزاده یاسمن هستند و پارچه و لباس دستباف ایرانی را با روش پایدار تولید، از صنایع بومی حمایت و اساتید بافت مناطق مختلف را شناسایی می کند. خانم آزاده یاسمن روش های بافتی که در حال فراموشی هست را احیا و به نسل جوان آموزش می¬دهد. ایشان در سال 1387، پارچه های موجی کردستان ( قدیم به عنوان پتو بافته می شده) که دیگه کاربردی ندارند را با تغییر در نحوی استفاده از آن برای لباس¬های گرم زمستان رونق داده است. اشتغال زنان گلستان به پرورش و بافت ابریشم و راه اندازی کارگاه های بافندگی پس از سه سال پژوهش در روستا، احیای جنگل، کاشت نهال توت برای پرورش کرم ابریشم، توانمندسازی زنان روستا و مشارکت آن ها برای پرورش و ریسنگی و رنگرزی و بافت ابریشم و دوخت لباس هایی با ریشه در تاریخ، فرهنگ و طبیعت از اجمله اقدامات ایشان بوده است.
دکتر فرزانه سلیمانی نیسانی، مؤسس و مدیر بوم گردى سراى خورشید در خصوص فرصت ها و چالش های توسعه فردی زنان در حوزه های میان رشته ای با تاکید بر بوم گردى-صنایع دستى سخنرانی کردند: ایشان افزودند که انسان امروز برای توسعه فردی در جهان معاصر نیازمند تعامـلی نوین میـان علـم، اجتمـاع و فنـاوری است تا بتواند با رویکردهای جدید موانع شکوفایی و رسیدن به حداکثر توانمندی‌های خود را مرتفع نموده و برای رسیدن به اهداف خود فرصت های بیشتری را ایجاد و کسب نماید. همچنین اعتقاد بر این است مرزهای روش شـناختی، معرفتـی و هستی شـناختی درهـم شکسـته و مانـع درک مشـترک موضوعـات پیچیده شـده اسـت بطوریکه نیازمند تلفیق و آمیزش حرفه ای و تخصصی چشم اندازهاى مختلف و متنوع رشته اى برای شناخت جامع و حل درست مسائل و موضوعات پیچیده است. این درحالیست که چالش های توسعه فردی به ویژه در کشورهای در حال توسعه با موانع جدی تری روبروست. ایشان افزودند:70 درصد از فعالان صنایع دستی زنان هستند اما با چالش های بسیار زیاد در روند ترویج و احیاء و توسعه روبرو هستند. در نظر نگرفتن رویکرد میان رشته ای در حوزه صنایع دستی و گردشگری یکی از مهم ترین مشکلات است؛ در حالی که توسعه فردی در هریک از حوزه های صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری بدون دانش میان رشته ای و فرارشته ای از نوع ترکیبی محقق نمی شود. ایشان افزودند: باید به جای توانمندی سازی به دنبال توان افزایی باشیم و فعالیت علمی میان رشته ای زمانی معنا پیدا می کند که هدف شناخت و فهم علمی و دقیق پدیده یا مسئله ای پیچیده یا ناشناخته(که از ظرفیت و دانش یک رشته یا تخصص خارج است) باشد. از این رو، میان رشتگی در عمل، مستلزم دانش فنی، آگاهی های روشی و از همه مهم تر، رعایت دقایق و ظرافت های معرفتی و موقعیتی است گسترش حیطه های هنر و ظهور گرایش ها و رسانه های جدید در آن، موجب پیدایش زمینه های تخصصی بسیاری شده است.

دکتر مهین سهرابى نصیرآبادى عضو هیأت علمى گروه صنایع دستى دانشگاه الزهرا(س)، دبیر اسبق کانون هماهنگى دانش در خصوص نقش آموزش و توسعه آموزش ها در توانمندسازى زنان هنرمند و فعالان صنایع دستى سخنرانی کردند: ایشان بیان داشتند که توسعه نظام دانایی، سهم به¬سزایی در توسعه هر کشور دارد و در این موضوع سهم زنان، که جمعیت کثیری از جامعه اند، بسیار زیاد است. لذا امر آموزش، که نقش مستقیمی در توسعه نظام دانایی دارد، حائز اهمیت فراوان است. در این میان یکی از موضوعات مهم «آموزش صنایع دستی» است که از زمرۀ صنایع فرهنگی و خلاق است و در توسعه پایدار کشورها می تواند تاثیر گذار باشد. از سوی دیگر جامعه بزرگی از زنان در جهان در حوزه صنایع دستی (اعم از آموزش صنایع دستی یا طراحی و تولید، بازار و تجارت، .....) فعال می باشند. این جمعیت متنوع و کثیر انسانی، در کنار کثرت و تنوع موضوعات و شاخه های فعالیتی در حوزه صنایع دستی نیاز به عرصه ای به همان اندازه متنوع از دانش و تجربه را ضرورت می بخشند؛ تا نظام دانایی چند جانبه ای را فراهم آورد، خصوصا که این عرصه صرفا مادی نیست و با معنا و فرهنگ منطبق است. لذا می تواند یک زیرساخت اساسی برای تمامی ابعاد زندگی جوامع باشد. صنایع دستی از دیرباز بصورت خرد و کلان، نقشی اساسی در فرهنگ و اقتصاد جوامع داشته است و آموزش آن با روش های سنتی از سابقه ای طولانی برخوردار است؛ اما این رشتۀ چند وجهی، با توجه به تحولات ابعاد مختلف مرتبط با آن، از قبیل تحولات فرهنگی،¬ اقتصادی و اجتماعی، باید در برنامه  ریزی های آموزشی، روزآمد و منطبق با رویکردهای نوین و تحولات بنیادین شود؛ و نظر به حضور موثر زنان در این حوزه، خصوصاً با تعریف جدید و تاکید بر ماهیت زنان مرحلۀ تحول و بهینه سازی را سامان دهد. ایشان افزودند: نظر به چالش های مهم پیش-روی کشورها، به ویژه در عرصه اقتصادی و فرهنگی؛ آموزش زنان در صنایع¬دستی نیز نیازمند نظام آموزشی نوآور، مؤثر، منعطف و پویا است تا ایشان را در تحقق آمال و خواسته های خویش که همانا حضور موثر در حیات اجتماعی و فردی است موفق گرداند. بنابراین نظام آموزشی رسمی و بومی صنایع دستی، که مبتنی بر«رویکرد» خاص- یعنی نوعی نگاه علمی، و نه نوعی تلقی و برداشت فردی یا گروهی- و همچنین دارای یک «راهبرد» ویژه -یعنی یک نوع خط  مشی کارآمد که در برخورد با این پدیده، کلی و قطعی بوده و در درازمدت تداوم داشته باشد و موقّتی و گذرا نباشد- می تواند در رویارویی با مشکلات و نیازهای زنان و کشور نقشی کلیدی ایفا نماید.
خانم دکتر پویا محمودیان معاون صنایع دستى و هنرهاى سنتى وزارت میراث فرهنگى، گردشگرى و صنایع دستى در خصوص نقش زنان در جهانی شدن روستاها و شهرهای جهانی صنایع دستی سخنرانی کردند. ایشان افزودند: که نمی توان جایگاه زنان را در تاریخ صنایع دستی نادیده انگاشت و بر هر محقق و پژوهشگری که در این وادی نظر کرده و پیرامون آن قلم زده، مبرهن است که زنان نقشی بازر و بی بدیل در طراحی و تولید صنایع دستی داشته، دارند و به احتمال فراوان در آینده نیز همچنان خواهند داشت. لذا سخن راندن از صنایع دستی و پدیدارها و رویدادهای مرتبط با آن، بدون در نظر گرفتن جایگاه و نقش زنان، بی شک فاقد اتقان و وجاهت علمی خواهد بود. فرایند ثبت شهرها و روستاهای جهانی صنایع دستی نیز از این قاعده مستثنا نیست و نمی توان بدون همیاری و تعامل زنان تولیدکننده و فعال در دیگر زمینه های مرتبط، امیدی به تحقق و تفوق آن داشت. در حقیقت، درصد بسیار بالایی از تولیدکنندگان و دست اندرکاران صنایع دستی ایران را زنان تشکیل می دهند که بسیاری از آنان دارای تحصیلات عالی در زمینه¬های مرتبط نیز هستند و از این رهگذر تحول شگرفی را در صنایع دستی پدید آورده اند. این تحولات، حتی در نواحی روستایی به واسطۀ حضور و درایت زنان بسیار چشمگیر بوده و می¬ توان آن ها را به عنوان شاخصه ای سرنوشت  ساز در این مورد در نظر گرفت. دقیقاً همین شاخصه بود که یاریگر اصلی ثبت  های جهانی شد و حیرت، تحسین و تأیید ارزیابان بین المللی شورای جهانی صنایع دستی را به واسطۀ این همکاری و تعاول وسیع موجب گردید.