وبینار آسیب‌شناسی پژوهش های حوزه مسائل زنان

Fast traslate

Icon translate

Fast traslate

Icon translate

پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا (س) به مناسبت هفته پژوهش وبینار "آسیب‌شناسی پژوهش های حوزه مسائل زنان" را با حضور خانم ‌ها: دکتر بتول مشکین‌فام رییس پژوهشکده زنان به عنوان دبیر جلسه، دکتر سهیلا صادقی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دکتر صدیقه نصری عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری و آقای دکتر مجید دهقان عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده، به عنوان سخنران در تاریخ 21 آذر ماه 1400 (ساعت 20 -17:30) در فضای مجازی به آدرس https://meeting.alzahra.ac.ir/wrc برگزار کرد.
در ابتدای این نشست، خانم دکتر مشکین‌فام ضمن تشکر از حضور همکاران و پژوهشگران؛ ابراز امیدواری کرد که جلسه موفقی پیش رو داشته باشیم. وی بیان نمود: امروز به بررسی آسیب‌شناسی پژوهش‌ های حوزه زنان خواهیم پرداخت و افزود: علت انتخاب این موضوع در هفته پژوهش به ماهیت کاری پژوهشکده زنان برمی گردد و می خواهیم بدانیم که آیا در پژوهش‌های حوزه زنان به بسندگی رسیده ایم یا خیر. به عبارتی آیا می توانیم اعلام نماییم که به تمام مسائل زنان و خانواده پرداخته شده است و دیگر باید به مسائل و مشکلات دیگر پرداخت.
رییس پژوهشکده زنان بیان کرد: این جلسه به منظور آسیب شناسی پژوهش هایی که در گذشته انجام شده برگزار می شود و به دنبال تعیین و تدوین یک استراتژی برای آینده است تا ببینیم اکنون در چه حوزه هایی و در چه موضوعاتی باید پژوهشگران ما تحقیق داشته باشند و کدام قسمت را می توانیم اعلام کنیم که پژوهش در آن تمام شده است، که بعید می‌دانم بتوانیم چنین سخنی را بیان کنیم.
وی افزود: در نظر داریم تا درخصوص پژوهش‌های نظری و کاربردی هم بحث داشته باشیم. وی ابراز امیدواری کرد که آقای دکتر دهقان و خانم‌ها دکتر صادقی و دکتر نصری بتوانند بحث خوبی را ارائه دهند و مسیر را برای پژوهشگران و پژوهشکده هایی که در حوزه مسائل زنان و خانواده فعالیت می نمایند؛ ترسیم کنند تا بتوانیم آینده خوبی را در این حوزه ترسیم نماییم.
سپس رییس پژوهشکده زنان ضمن معرفی آقای دکتر دهقان از وی دعوت به سخنرانی کرد. آقای دکتردهقان بیان نمود: مسئله اصلی مسئله آموزشی در پژوهش است و در سیاست آموزشی باید تجدید نظر شود که در حین آموزش، پژوهش هم باید صورت بگیرد. وی افزود: برخی از مراکز هستند که به استانداردها و ضوابط پایبند هستند اما مسئله داشتن رساله دکترا در حال کمرنگ شدن است و لازم است نه در دوره دکترا بلکه قبل از آن ذهن دانشجو آمادگی پیدا کند که هویت علمی او فقط آموزش نیست و در کنار آموزش دنبال مسئله رفتن نیز مهم است.
دکتر دهقان بیان نمود: پژوهشگران و دانشجویان ما نباید بی تفاوت ازکنار پژوهش عبور کنند و بایستی دنبال تحقیق بروند. دانشجو نباید به ذهنش هم بیاید که ما باید برای رساله دکترا و حتی پایان نامه کارشناسی ارشد به او مسئله بدهیم بلکه دانشجو خودش باید دغدغه پژوهش داشته باشد. دانشجویان بایستی ایده‌ها را تبدیل به مسئله کنند و دغدغه حل مسئله داشته باشند. این مسئله پژوهش حتی در بین اساتید هم دارد کمرنگ می شود. معلمی بایستی با ارزش تر از هر منصبی باشد. نیازهای جاری و روی زمین مانده باید مشخص شود و پرونده های آن روی میز علمی باز باشد. با این همه مشکل و معضل وقتی هنوز دانشجو چیزی به ذهنش نرسیده جهت عنوان پایان نامه یا رساله و این مورد یعنی ارتباط با این رشته مطالعات خانواده هنوز برقرار نشده است. پژوهش ها از دو مسئله رنج می‌برند یکی مسئله غنای نظری و دیگری هم روش است.
دکتر دهقان بیان نمود: مباحث نظری رشته مطالعات خانواده غنای لازم را ندارند و تنظیم موارد درسی باید به صورتی باشد که پایه نظری دانشجویان را تامین کند و توسط اساتیدی باید تدریس شوند که غنای نظری بالایی دارند.
در ادامه خانم دکتر مشکین فام ضمن تشکر از آقای دکتر دهقان از خانم دکتر صادقی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران دعوت نمود تا به نکات مورد نظرشان در این حوزه بپردازند.
دکتر صادقی در سخنرانی خود بیان نمود: در پژوهش های خاص حوزه زنان باید توجه کرد که آیا زنان به عنوان سوژه های مستقل مطرح می شوند یا اینکه از لحاظ موضوعی، حقوقی و خانواده مطرح می‌شوند. وی افزود حتی دانشگاه تهران که مدعی است زنان را به عنوان سوژه های مستقل مطرح می‌نماید؛ زنان خود را در کانتکس خانواده مطرح می‌کند و بحث های جنجالی بسیاری می توان در اینجا مطرح نمود.
دکتر صادقی بیان نمود: از سال 1970 به این طرف مسئله زنان در دانشگاه‌ها مطرح و پایه‌گذاری شد. زنان به برخی خواسته هایشان رسیده بودند و این موضوع باعث شد تا به صورت نظری این مسائل را درآورند. در اوایل سال 1370 که مسائل زنان در ایران مطرح می‌شود علت آن همراهی کردن با بین‌الملل است و بحث های اصیل در حوزه زنان در ایران مشاهده نمی شود. اولین باری که مسئله مطالعات زنان مطرح می‌شود در مسئله های پژوهشی است یعنی اینکه دوره های پژوهش‌محور می خواهد اتفاق افتد.
وی افزود: گاهی اوقات پژوهش‌ها معطوف به حل مسئله است که به پژوهش‌های کاربردی می‌شناسیم. گاهی اوقات پژوهش‌ها و مقالاتی را ملاحظه می کنید که نمی توانید متوجه شوید چرا این پژوهش صورت گرفته است که این موضوع یکی از ضعف هایی است که در این حوزه پژوهشی به چشم می خورد.
خانم دکتر صادقی بیان کرد: هر پژوهش باید دغدغه اصلی آن مشخص باشد که چرا این پژوهش صورت گرفته و برای پاسخگویی به چه سوالی مطرح شده است. الزامات پژوهش شامل یک سری موارد است: اول باید دانش نظری داشته باشد. دوم قدرت تحلیل و تخیل خوبی داشته باشد. سوم محقق باید تکنیک های روش شناسانه و روش مند داشته باشد. چهارم مفید بودن پژوهش آشکار باشد. اما مشاهده می شود پژوهش‌های حوزه زنان چندین سال است که به دلایل: 1. فقدان سوال خوب، 2. مثل سازی به جای مسئله کاوی در حوزه زنان 3. وجود ادبیات فمینیستی به عنوان لنز نظری در بیشتر پژوهش‌ها 4. در دسترس نبودن داده ها و کامل نبودن پژوهش ها 5. به جای پرداختن به بحث خانواده پرداختن به تهاجم به دین؛ دچار کیفیت پایین شده اند.
سپس خانم دکتر مشکین فام از خانم دکتر صادقی به جهت بیان نکات ارزشمند تشکر نمود و ضمن معرفی خانم دکتر نصری از وی خواست تا سخنرانی خود را آغاز نماید.
خانم دکتر نصری به آسیب شناسی پژوهش های زنان از منظر سیاست‌گذاری عمومی پرداخت. وی بیان کرد: امروزه با گسترش مرزهای دانش، رشد فناوری و آگاهی، زنان مطالبات گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف دارند؛ که با توجه به توان تعریف‌کنندگان، قدرت منابع ذینفعان و نقش گروه‌های حامی، اولویت آن‌ها در دستورکار سیاست گذاران تعیین و آن‌ها را ناگزیر به توجه و در مواردی ارجاع به پژوهش کرده است. پژوهش‌های این حوزه را که می‌توان در سه دسته سنتی، روشنفکران دینی و مدرن تقسیم‌بندی کرد هرکدام از منظری متفاوت به موضوعات نگریسته‌اند. نگاه سنتی فقه را مبنای تحلیل خود قرار داده و در پی آن سیاست‌هایی با تأکید بر نقش مادرانه را در دستور کار خود قرار می‌دهد؛ نگرش‌های مدرن بر مبنای مکاتب لیبرالیستی مطالباتی چون تساوی زنان، حضور در اجتماع و آزادی آن‌ها را در اولویت دانسته و روشنفکران دینی که به دنبال ترکیب دو نگرش هستند مسیر میانه‌ای را پیموده و در کنار نقش مادری زن مسلمان خواهان حضور و فعالیت او در عرصه اجتماع نیز هستند؛ بنابراین با توجه به نوع تعریف از مشکلات زنان، اولویت‌ها تغییر کرده و به‌تبع آن پژوهش‌ها نیز تأثیر می‌پذیرد؛ اما پرسش اساسی این است آیا پژوهش‌های صورت گرفته توان پاسخ به‌تمامی مسائل را دارند؟ و یا پژوهش‌ها در دایره مشخصی انجام‌شده و قابلیت کاربردی شدن برای برخی دیگر را ندارند؟
وی افزود: اگر بخواهیم پژوهشی که داده محور نبوده و مبتنی بر خلاقیت، روشنگرانه و در راستای حل مشکلات صورت بگیرد نیاز به شناسایی دقیق مسائل داریم. صورت‌بندی مشکلات گام اول در تنظیم دستور کار است که با درک و احساس مشکل آغاز، با جستجو و تعریف آن ادامه و با تعیین آن پایان می یابد. برای مسائل زنان نمی‌توان به درک و تعاریف مردانه از مطالبات اکتفا کرد؛ که این نگاه خود ازجمله چالش‌های عمده‌ای است که پژوهش‌های زنان با آن مواجه هستند. کلیشه‌های جنسیتی، سفارشی بودن پژوهش‌ها، تعریف دایره محدودی از مسائل، حواشی و جوسازی‌ها علیه پژوهشگران و نداشتن استقلال در پژوهش و به‌کار نگرفتن آن‌ها در کنار ضعف علمی پژوهشگران از دیگر موارد در این حوزه به شمار می‌روند. برای این کار می‌توان با ترویج گفتمان عدالت محور با ابزار رسانه؛ تقویت جامعه مدنی، احزاب و رسانه؛ وضع قوانین و در کنار توجه به درک درست و تفسیر متکثر از مسئله در راستای رفع این چالش‌ها گام برداشت.
در پایان خانم دکتر مریم سلگی مطالب ارائه شده در جلسه را جمع بندی و از همکاران و شرکت کنندگان تشکر کرد.
شایان ذکر است؛ این وبینار که از طریق آپارات دانشگاه الزهرا به طور همزمان پخش می شد مورد توجه مخاطبان قرار گرفت.
لینک آفلاین وبینار: https://meeting.alzahra.ac.ir/l70y7l3ddhfh/