دومین نشست از سلسله نشست های دوشنبه های پژوهشی در پژوهشکده زنان برگزار شد

این نشست صمیمانه با حضور اعضای هیأت علمی، برخی کارشناسان و دانشجویان علاقمند دانشگاه الزهرا (س) در تاریخ 1401/9/14 به صورت حضوری در سالن دکتر طوبی و مجازی از طریق پیوستن به لینک: https://meeting.alzahra.ac.ir/wrc در سالن دکتر طوبی کرمانی برگزار شد.
در بخش اول نشست، خانم دکتر محبوبه موسیوند، استادیار پژوهشکده زنان با موضوع "حجاب زن در تواریخ گذشته و ادیان مختلف" سخنرانی و بیان کرد: پژوهش حاضر با هدف مطالعه و بررسی وضعیت حجاب و سبک پوشش در ایران پیشا اسلام، ادیان و دانشگاه های مختلف جهان با روش توصیفی از نوع تحلیل محتوا انجام شده است. مطالعات و بررسی ها نمایانگر این مسئله است که استفاده از پوشش در دوره ی ایران پیشا اسلام به صورت عرفی بین افراد وجود داشته و امری متداول بوده است. علاوه بر این، ادیان پیش از اسلام هم برای پوشش اهمیت خاصی قائل بودند و حتی گاهی میزان سخت گیری هایی که در زمینه ی عفت و پوشش اعمال می کردند از دین اسلام هم بیشتر بوده است از این رو نمی توان استفاده از پوشش را فقط به اسلام نسبت داد. به عبارتی پوشش یک امر لازم و همیشگی در تمامی دوران‌ها بوده است .
دکتر موسیوند افزود: علاوه بر ادوار گذشته، امروزه هم به شیوه های متفاوت در بخش های مختلف بویژه دانشگاه ها عدم اتخاذ سبک خاصی از پوشش الزامی تلقی می شود به عبارت دیگر هنگامی که قوانین دانشگاه های قاره های مختلف جهان را در حیطه پوشش مورد بررسی قرار می دهیم به این نتیجه دست می یابیم که عدم اتخاذ سبک خاصی از پوشش برای محیط هایی همچون دانشگاه فقط برای کشورهای اسلامی همچون ایران تعریف نشده است و هر دانشگاهی قواعد خاص خود را در زمینه ی نوع پوشش دانشجویان در فضای دانشگاه تدوین کرده است که سرپیچی از این قوانین گاهی با اعمال محرومیت هایی از برخی خدمات دانشگاه همراه است.
وی بیان نمود: در نهایت چنین به نظر می رسد که انجام پژوهش های جدید و نوآورانه مرتبط با سبک پوشش و حجاب کشورهای مختلف بویژه ملل امریکایی و اروپایی و تبدیل کردن این تحقیقات به عکس، ویدئو و ... به شیوه ای جذاب، هدفمند و متناسب با سطح دانش عمومی افراد جامعه نه به شیوه ای تخصصی و پیچیده که درک آن را برای عامه مردم دچار مشکل کند و نیز انتشار آن ها در رسانه ی ملی و فضای مجازی به گونه ای که به سهولت و به طور رایگان در دسترس عموم مردم قرار گیرد، می تواند در ارتقاء دانش افراد جامعه در این زمینه موثر واقع شود.
در بخش دوم این نشست، خانم دکتر صدیقه عباسی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه الزهرا و سرپرست معاونت اجرایی پژوهشکده زنان نتایج پژوهش کیفی "واکاوی چالش های روابط نسلی از دیدگاه دانشجویان دختر 20_26 ساله دانشگاه الزهرا " را که با روش گرندد تئوری انجام شده بود، ارائه نمود.
وی در ابتدای سخنان خود بیان کرد: خانواده یکی از کانون‌های تغییرات ارزشی جامعه محسوب می‌شود که در آن دو نسل قدیم و جدید با ارزش‌های مشترک یا متفاوت همزیستی دارند. امروزه فرزندان در مقایسه با والدین با وجود اینکه در یک فضای فرهنگی زندگی می‌کنند؛ اطلاعات، گرایش‌ها و رفتارهای متفاوتی دارند، چالش‌های مابین ارزش‌های سنتی، کاهش فصل مشترک‌های عاطفی و کاهش ارتباط کلامی که امروزه در بعضی از خانواده‌ها اتفاق می‌افتد؛ بیانگر فاصله دو نسل از یکدیگر است و عوامل متعددی بر این پدیده اثرگذارند. از آنجایی که دختران جوان مادران فردا هستند و نقش بسزایی در فرهنگ سازی خانواده ها خواهند داشت، آشنایی با دیدگاه آنان و رسیدن به یک الگوی نظری در خصوص تبیین روابط نسلی" در این پژوهش مورد نظر بوده است.
دکتر عباسی افزود: در حال حاضر حضور اینترنت و جهانی شدن تکنولوژی و فرهنگ، مرزهای جغرافیایی را درهم شکسته و معادلات زمانی و مکانی گذشته آنچنان برهم خورده است که فشردگی فاصله‌ها موجب می شود تا نسل جدید در هر جامعه، جدا از مسائل معمول مرتبط با روحیات و شرایط محیطی خود از طریق امواج در معرض ارزش ها، هنجارها و فرهنگ‌های مختلف و متنوعی قرار بگیرد و این امر سبب دگرگونی ارزشی می‌شود. با پذیرش فاصله نسلی باید اذعان داشت که گاه تغییرات اجتماعی ـ فرهنگی طوری شتاب می گیرند که فاصله نسلی را شدت می بخشند و از حالت معقول و طبیعی خود خارج می کنند. بنابراین مسئله ی نسلی در یک پیوستار قابل طرح و تحلیل است و خانواده‌ها به عنوان گرانیگاه این تضادها و تفاوت ها بارزترین صحنة جدال بین فهم نسل گذشته (پدر و مادر) و فهم نسل جدید (فرزندان) از زندگی هستند و عرصة جدال فوق، حوزة تعاملی دو نسل را نیز شامل می‌شود، به این معنا که تعامل درونی خانواده‌ها در شکل جدید، تعاملی همراه ‌با تضاد و کشمکش است؛ برخلاف‌گذشته که ارتباطات، یکسره فرمانبردارانه بود.
سرپرست معاونت اجرایی پژوهشکده زنان بیان نمود: در جامعه ما تکنولوژی به مثابه ی یک ابزار دو لبه (که جنبه های مثبت و منفی و کارکرد و کژکارکرد را همزمان در خود جمع کرده) بسته به نوع استفاده از آن جنبه های مختلف و پیامدهای آن به منصه ظهور رسیده است. ”این تحولات تکنولوژیکی علاوه بر تأثیر بر ذوق، سلیقه و نیاز ارتباطی آنها، گذران اوقات فراغت آن ها را نیز تحت تأثیر قرار داده است. مداومت حضور در فضای مجازی و استفاده از تکنولوژی به نوعی فرد را از پذیرش فضای واقعی که در آن هست (فضایی که کمتر در آن حضور دارد و وقت می گذراند) دور می کند. عدم آموزش و فرهنگ استفاده صحیح از این ابزارها، فقدان تفریحات متنوع و متعدد، مداومت در استفاده از آن ها، برنامه های طراحی و تولید شده در جهت شکل دهی ارزش های ظاهرگرایانه از جمله مواردی است که در مصاحبه های این پژوهش دختران جوان بدان ها اشاره کرده اند. با توجه به تاثیرات فضای مجازی در سطح روابط خانوادگی و اجتماعی، لزوم سواد رسانه ای در جامعه امری بسیار مهم است.
دکتر عباسی افزود: در این پژوهش پس از بررسی پاسخ مصاحبه شوندگان ملاحظه می کنیم که در تبیین تفاوت بین نسل ها در سطح میانی به لحاظ فرآیندهای اجتماعی چون جامعه پذیری، تعلیم و تربیت، قشربندی اجتماعی، ستیز و رقابت و مشارکت تحولاتی روی داده و درسطح خرد نیز با دگرگونی در ویژگی شخصیتی افراد جامعه به لحاظ نوگرایی، سنت شکنی، فردگرایی، جمع گرایی، عام گرایی، خاص گرایی، قدرت گرایی، عقل گرایی شاهد ظهور نوعی تحول کیفی در نسل جدید نسبت به نسل قبلی هستیم که خود موجب شکل گیری رویکردهای مختلفی در مورد تغییرات نسلی خواهد شد. البته نگرش افراد در خانواده نسبت به همه مسائل تغییر نموده است ولی خانواده همچنان در بین نسل های مختلف سه گانه (جوان، میانسال و پیر) امری جدی و دارای کارکرد تلقی می شود و وجود چنین کانونی، تمایزات نسلی را قابل فهم می سازد و شبکه های خویشاوندی تحت تأثیر تحولات فرهنگی و اجتماعی دچار تغییراتی شده است. اما همچنان پیوندهای اجتماعی مستحکمی در بین افراد حاضر در این شبکه ها وجود دارد که تداوم بخش نگرش های نسلی است. نتایج پژوهش نشان می دهد در جامعه شاهد تحول فرهنگی و شخصیتی هستیم و با نسل متمایزی مواجهیم و دختران جوان به لحاظ روانی و اجتماعی نسل تحول گرا و تغییرطلب هستند.
وی در نهایت بر اساس یافته های پژوهش چالش های روابط نسلی را به سه دسته "چالش دختران جوان با خودشان که بیشتر ذهنی است؛ چالش دختران جوان با خانواده که می تواند گاه ذهنی باشد به معنای عقاید و ذهنیت های متفاوت از موقعیت ها و گاه در سطح کنش و واکنش ها نمایان شده و از سطح ذهنی به سطح عینی کشیده شود؛ چالش دختران جوان با جامعه که عبارت از چالش با هنجارها، ارزش ها و اصول حاکم بر نظام اجتماعی است" تقسیم بندی کرد و افزود: طبق فرمایش امام علی (ع) که می فرمایند: «فرزندان خود را به پیروی از خود مجبور نکنید زیرا آنان در دوره ی دیگری زندگی می کنند» و با توجه به مشاهده تفاوت دانشی، نگرشی، گرایشی و رفتاری دختران جوان با والدینشان پیشنهاد می شود با برگزاری دوره های آموزشی ویژه والدین به منظور ارتقاء آگاهی ها و مهارت های تربیتی آنان اقدام شود و با پذیرش این تفاوت ها از سوی والدین به عنوان پیش شرط زمینه ای مناسب برای گفتگو در خانواده ها شکل گیرد که موارد فوق به بهبود روابط در خانواده کمک می نماید.
در ادامه دکتر عباسی بیان نمود: نتیجه این پژوهش در فصلنامه علمی پژوهشی توسعه اجتماعی دوره سیزدهم، شماره 2 ، زمستان 97 چاپ شده است و علاقمندان می توانند با مراجعه به آدرس: https://qjsd.scu.ac.ir/article_14187.html اصل مقاله را دریافت نمایند.

در پایان نشست نیز دانشجویان حاضر به ارائه نظرات و پرسش های خود پرداختند و به پرسش های آنان پاسخ داده شد.